वैशाख १२, चितवन । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा प्राकृतिक कारणले मरेका गैंडामध्ये आधा जति कुहिएको अवस्थामा भेटिएका छन् । चालू आर्थिक वर्षको साउन यता ४१ ओटा गैंडा प्राकृतिक कारणले मरेका छन् । ती मध्ये १९ ओटाको कुहिएका कारण लिंग पहिचान हुनसमेत सकेको छैन ।
निकुञ्जका सूचना अधिकारी गोपाल घिमिरेका अनुसार लिंग पहिचानसमेत हुन नसकेका कतिपय गैंडाको हाडखोर मात्र भेटिएका छन् । तीमध्ये कतिपयको हाडखोरमा लेउ लागेको अवस्थामा भेटिएका थिए । घिमिरेको भनाइमा लिंगसमेत पहिचान गर्न नसकिएका अधिकांश गैंडा विगतका वर्षहरुमा मरेका गैंडा हुन् । उनले भने, ‘एक वर्षमा २२/२५ को हाराहारी गैंडा प्राकृतिक कारणले मरेको पाइएको छ ।’ यस वर्ष मृत संख्यामा वृद्धि देखिएको भए पनि पहिले मरेका गैंडाका कारण संख्या बढि भएको उनले बताए । घिमिरेका अनुसार निकुञ्जले चालू आर्थिक वर्षमा पटकपटक पूरै निकुञ्जको खानतलासी (स्विप अपरेसन) गरेका कारण पहिले मरेका धेरै गैंडा फेला परेका हुन् । विगतका वर्षहरुमा भन्दा बढी गैंडा प्राकृतिक कारणले नमर्ने उनको भनाइ छ । प्राकृतिक कारणले मरेको अवस्थामा भेटिएका अधिकांश गैंडा अमलटारी र कसरा क्षेत्रका रहेका छन् । निकुञ्जको तथ्यांकअनुसार हालसम्म मृत भेटिएका गैंडामध्ये २० ओटा अमलटारी र १४ ओटा कसरा क्षेत्रका रहेका छन् ।अन्य गैंडा बगई, सौराहा, राष्ट्रिय वन क्षेत्र, ध्वर्से खोला क्षेत्रमा मृत भेटिएका हुन् । धेरै गैंडा भेटिएका क्षेत्र निकुञ्जको पश्चिमी क्षेत्र पर्दछ । दुई वर्ष अघि राप्ती नदीमा आएको बाढीले धेरै गैंडा बगाएका थिए । ती गैंडा निकुञ्जको पश्चिमी क्षेत्र हुँदै भारतसम्म पुगेका थिए । बाढीको प्रभावका कारण मरेका गैंडासमेत निकुञ्जको खानतलासीका क्रममा भेटिएको अनुमानसमेत गरिएको छ । बाढीले तितरवितर पार्दा अलमलमा परेर पनि गैंडा मरेको बताइएको छ ।
राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु विभागका महानिर्देशक मनबहादुर खड्का यस वर्ष धेरै गैंडा प्राकृतिक कारणले मरेको नभएर अघिल्ला वर्षहरूमासमेत मरेको भेटिएको बताउँछन् । धेरै गैंडा कंकाल अवस्थामा भेटिएको भन्दै उनले विगतका वर्षहरुमा मरेका गैंडाहरुसमेत अहिले भेटिएको बताए । प्राकृतिक कारणले मरेका गैंडाहरु निकुञ्जको अपरेसनका क्रममा क्रमशः भेटिँदै गएको खड्काको भनाइ छ । यद्यपि गैंडाको मृत्युका कारण पहिचान गर्न निकुञ्ज विभागका उपमहानिर्देशकको संयोजकत्वमा प्राविधिकहरुको टोली गठन भई काम भइरहेको पनि उनले बताए ।एकै वर्ष धेरै गैंडा प्राकृतिक कारणले मरेको भन्ने हल्ला चलेको भए पनि तथ्यांक हेर्दा विगत वर्षहरुमा मरेको र पहिचान हुन नसकेका गैंडा धेरै भेटिएका खड्काले बताए । यस वर्ष निकुञ्जको पूरै क्षेत्र समेट्ने गरी अपरेसन गरिएको उनको भनाइ छ । सशस्त्र द्वन्द्वको समयमा वि.सं. २०५८ मा एकै वर्षमा ३७ ओटा गैंडा शिकारीले मारेका थिए । योसँगै संरक्षणका लागि सरकार र दातृ निकायले चासो दिएपछि दुई वर्ष यता शिकारीले गैंडा मार्न सकेका छैनन् ।
निकुञ्जभित्र प्राकृतिक कारणले मरेकामा भाले–भाले जुधेर, ढिस्कोबाट लडेर, गोहीले हानेर, बाघले खाएर, बच्चा पाउन नसकेर, दलदलमा फसेर, बिरामी भएर र बूढो भएर कालगतिबाट मर्ने गरेका छन् । गैंडाको औसत आयु ६० वर्ष हुन्छ । निकुञ्जमा गत आर्थिक वर्षमा प्राकृतिक कारणले २६ ओटा गैंडा मरेका थिए । पछिल्लो गणनाअनुसार निकुञ्जमा ६०५ गैंडा छन् । यसै आर्थिक वर्षमा पुनः गैंडाको गणना गर्ने भनिए पनि बजेट अभावका कारण आउँदो आर्थिक वर्ष गणना गरिने भएको छ । रासस
सबै प्रतिक्रिया हेर्नुहोस
अहिलेसम्म कुनै प्रतिक्रिया छैन।