संकटमा पोल्ट्री उद्योग : दुई सय ह्याचरी बन्द, चलेकाको उत्पादन पनि क्षमताको आधा मात्रै

काठमाडौं। विगतको कोरोना महामारीदेखि नै निरन्तर घाटामा रहेको समग्र नेपाली पोल्ट्री क्षेत्र यतिबेला संकटग्रस्त अवस्थामा पुगेको सम्बद्ध व्यवसायीको भनाइ छ । सरकारले मुलुकको एकमात्र आत्मनिर्भर उद्योग घोषणा गरेको व्यवसाय नै संकटग्रस्त अवस्थामा पुगेपछि दर्ता भएका ३ सय १३ मध्ये २ सय ह्याचरी उद्योग बन्द भएका छन् ।

नेपाल ह्याचरी उद्योग संघले दिएको जानकारीअनुसार काठमाडौं उपत्यकासहित धादिङ, चितवन, मकवानपुर, बारा, पर्सा, सर्लाहीलगायत करीब ३४ जिल्लामा रहेका २ सय ह्याचरी उद्योग निरन्तर घाटा सहन नसकेर बन्द भएका हुन् । संघका अनुसार अहिले १ सय १३ ह्याचरी मात्रै सञ्चालनमा छन् । चलेका ह्याचरीले पनि क्षमताको ५० प्रतिशतमात्रै उत्पादन गरिरहेको संघका अध्यक्ष ऋषिराम पौडेलले जानकारी दिए ।

पौडेलका अनुसार बजारमा कुखुराको खपत घटेर लागतभन्दा कम मूल्यमा चल्ला बेच्नुपर्ने अवस्थाले गर्दा अधिकांश ह्याचरी उद्योगीले प्यारेन्ट राख्ने आँट गर्न सकेनन् । फलस्वरूप उद्योग नै बन्द गर्नुपर्ने अवस्था आयो ।

बजारमा खपत घट्दा अहिले ५५ रुपैयाँ लागतको चल्ला ४५ रुपैयाँसम्मले बेच्नुपरेको छ । लागत मूल्य पनि उठाउन मुश्किल भएपछि अहिले चल्ला उत्पादनसमेत ह्वात्तै घटेको व्यवसायी बताउँछन् । सामान्य अवस्थामा नेपालका ह्याचरी उद्योगबाट प्रतिहप्ता ४५ देखि ५० लाख चल्ला उत्पादन हुने गरेकोमा अहिले करीब १५ देखि २० लाख चल्ला मात्रै उत्पादन भइरहेको बताइएको छ । अहिले धमाधम ह्याचरी उद्योग बन्द हुने क्रम बढेको छ । चितवनको भरतपुर र मेघौलीमा करीब २ दशकअघि १२ करोड रुपैयाँ लगानीमा मोडर्न ह्याचरी र पार्क पोल्ट्री फार्म सञ्चालन गरेका प्रभु थापामगर यतिबेला दुईओटै फार्म बन्द गरेर बसेका छन् । बन्द गर्नुको मुख्य कारण कोरोना महामारीपछि बजारले गति लिन नसक्नु भएको उनी बताउँछन् । 

‘कोरोना महामारीका कारण खस्किएको पोल्ट्री व्यवसाय महामारीपश्चात् पनि निरन्तर ओरालो लागिरह्यो । बजारमा मासु खपत घट्दा ह्याचरीमा उत्पादन भएका चल्ला २५/३० रुपैयाँले पनि बेच्न नसक्ने अवस्था सृजना हुँदा समेत भारतीय कुखुरा अवैधानिक रूपमा भित्रिने क्रम रोकिएन । जसले गर्दा मेरो फार्ममा हरेक हप्ता उत्पादन भएका ४० हजार ब्रोइलर चल्ला र ३० हजार लेयर्स चल्ला बेच्नै मुश्किल हुन थाल्यो,’ थापाले आर्थिक अभियानसँग भने, ‘त्यसपछि करीब ९ महीनाअघि मैले दुईओटै फार्म पूर्ण रूपमा बन्द गरिदिएँ । घाटा सहेर व्यवसायमा टिकिरहनुभन्दा बेलैमा बाहिर निस्कनु बुद्धिमानी हो भन्ने लाग्यो ।’

अहिले चल्ला उत्पादन घटेपछि बजारमा ब्रोइलर कुखुराको मासु र अण्डाको माग बढ्नुपर्ने हो तर आर्थिक मन्दीका कारण उपभोक्ताको क्रयशक्ति नै घटेकाले मासु र अण्डा दुवैको खपत आस लाग्दो नरहेको ह्याचरी उद्योग संघका महासचिव बलराम सञ्जेल बताउँछन् । 

सामान्य अवस्थामा नेपालमा दैनिक साढे ८ लाख किलो ब्रोइलर कुखुराको मासु र ५० लाख गोटा अण्डा खपत हुने गरेको पोल्ट्री व्यवसायी महासंघको तथ्यांक छ । अहिले मासु खपत करीब ५० प्रतिशतले घटेको छ भने अण्डा खपत पनि प्रतिदिन २० लाख गोटामा झरेको छ । 

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार स्वस्थ व्यक्तिलाई प्रतिवर्ष १४ किलो मासु आवश्यक पर्छ । अहिले उपभोक्ताको क्रयशक्ति घट्दा मासु खपत घट्दै गएको सञ्जेलको बुझाइ छ । सरकारी तथ्यांक हेर्दा पनि कोरोना महामारीपछि नेपालमा मासु उत्पादन घटेको देखिन्छ । आर्थिक सर्वेक्षण २०७८/७९ का अनुसार त्यस वर्ष नेपालमा मासु उत्पादन ५ लाख १२ हजार मेट्रिक टन भएकोमा आव २०७९/८० मा करीब साढे ३ लाख मेट्रिक टनमा सीमित भएको देखिन्छ ।

मासु खपत घट्दा करीब २ महीनाको अवधिमा ब्रोइलर मासुको मूल्य किलोमै १ सय ५० रुपैयाँसम्मले घटेको छ । अहिले ब्रोइलरको मासु ३ सय ५ रुपैयाँ किलोमा झरेको राष्ट्रिय कुखुरा विक्री व्यवसायी संघका अध्यक्ष जंगबहादुर बिसीले जानकारी दिए । मन्दीका कारण उपभोक्ताको क्रयशक्ति घटेपछि मासु खपत घटेको बिसीको भनाइ छ । नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) मा ४ प्रतिशत योगदान रहेको पोल्ट्री उद्योगमा २ खर्ब रुपैयाँभन्दा बढी लगानी छ । यो क्षेत्रले ५ लाख जनशक्तिलाई प्रत्यक्ष रोजगारी दिएको छ ।