काठमाडौं । नेपालमा बुक बिल्डिङ विधि लागू भएसँगै यसबाट शेयर निष्कासन तथा विक्री हुने क्रम शुरू भए पनि पहिलो कारोबार मूल्य निर्धारण विधिमा भने अझै अन्योल छ । 

२०६८ सालमा अंकित मूल्यमा शेयर जारी भएको कम्पनीहरूको हकमा सम्बद्ध कम्पनीको वास्तविक प्रतिशेयर नेटवर्थदेखि त्यसको तीन गुणासम्मको मूल्य रेन्ज पहिलो कारोबारका लागि तोक्ने व्यवस्था गरिएको थियो । सोही व्यवस्थाबमोजिम हाल धितोपत्रको दोस्रो बजारमा सूचीकरणपछिको पहिलो कारोबारको मूल्य रेन्ज तोकिँदै आएको छ । पछिल्लो समय प्रिमियम मूल्य र बुक बिल्डिङ विधिमार्फत शेयर जारी गर्ने कम्पनीको संख्या बढ्न थालेसँगै पहिलो कारोबार मूल्य समयसापेक्ष बनाउनुपर्ने आवाज उठ्न थालेको छ ।

प्रिमियम मूल्यमा जारी भएका शेयरको मूल्य प्राथमिक बजारले नै निर्धारण गरे पनि धितोपत्रको दोस्रो बजारले सम्बद्ध कम्पनीको वास्तविक प्रतिशेयर नेटवर्थकै आधारमा पहिलो कारोबार मूल्यको रेन्ज तोक्दै आएको छ । यो समयसापेक्ष नभएको जानकारहरूको बुझाइ छ । धितोपत्र बजारका जानकार लगानीकर्ता मुक्ति अर्याल दोस्रो बजारमा पहिलो कारोबार मूल्य खुला हुनुपर्ने तर्क गर्छन् । प्रिमियम र बुक बिल्डिङ विधिमार्फत जारी भएका शेयरको मात्र नभएर अंकित मूल्यमा जारी भएका शेयरको पहिलो कारोबार मूल्य पनि खुला छोड्नुपर्ने उनको तर्क छ । 

दोस्रो बजारमा पहिलो दिनको शेयर कारोबारका लागि मूल्य वृद्धिको क्याप नलगाई खुला छोड्यो भने पर्याप्त माग र आपूर्तिबाट बजारले नै कम्पनीको वास्तविक मूल्य निर्धारण गर्ने अर्यालको भनाइ छ । दोस्रो दिनदेखि भने १० प्रतिशत मूल्य घटबढको सीमा तोक्ने व्यवस्था समयसापेक्ष हुने उनी बताउँछन् । 

अहिले पहिलो कारोबारका लागि वास्तविक प्रतिशेयर नेटवर्थदेखि त्यसको तीन गुणासम्मको मूल्य रेन्ज तोक्ने व्यवस्था छ । बुक बिल्डिङ विधिको शेयरमा यो विधि उपयुक्त नहुने जानकारहरूको भनाइ 

नेप्सेका पूर्वप्रमुख कार्यकारी अधिकृत चन्द्रसिंह साउदले पनि प्रिमियम मूल्य र बुक बिल्डिङ विधिमार्फत जारी भएका शेयरको पहिलो कारोबार मूल्य निर्धारणका लागि फरक नीति आवश्यक रहेको बताए । धितोपत्रको दोस्रो बजार सञ्चालकले अन्तरराष्ट्रिय अभ्यासअनुसार नेपालको धितोपत्र बजारको अवस्था हेरेर समयसापेक्ष नीति बनाउनुपर्नेमा साउदले जोड दिए । अन्तरराष्ट्रिय बजारमा डिस्काउन्ट मूल्यमा समेत प्रारम्भिक सार्वजनिक निष्कासन (आईपीओ) हुने अभ्यास रहेकाले भविष्यमा नेपालमा पनि सो अध्यास शुरू हुन सक्ने सम्भावनालाई दृष्टिगत गर्दै त्यसका लागि समेत आवश्यक मूल्य निर्धारण नीति बनाउनुपर्ने साउदले सुझाव दिए ।

यता धितोपत्रको दोस्रो बजार सञ्चालक नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) प्रिमियम र बुक बिल्डिङ विधिका आईपीओको पहिलो कारोबार मूल्य निर्धारणका लागि छुट्टै पद्धति आवश्यक रहे पनि त्यस सम्बन्धमा निर्णय भइनसकेको बताउँछ । नेप्सेका एक उच्च अधिकारीले प्राथमिक बजारमा नै मूल्य निर्धारण भएर आएका आईपीओको पहिलो कारोबार मूल्य सोही मूल्यलाई आधार बनाएर खुलाउनुपर्ने बताउँछन् । नेप्सेले पहिलो कारोबार मूल्य निर्धारणलाई समयसापेक्ष बनाएर लैजाने उनको अपेक्षा छ । 

हाल प्राथमिक बजारमा बुक बिल्डिङ विधिबाट सर्वोत्तम सिमेन्ट लिमिटेडले शेयर निष्कासन गरेको छ । नेपालमा यो विधिबाट पहिलोपटक सर्वोत्तम सिमेन्टले शेयर निष्कासन गरेको हो । योग्य संस्थागत लगानीकर्तालाई प्रतिकित्ता ४०१ रुपैयाँमा बेचेको सर्वोत्तमको शेयर सर्वसाधारणका लागि ३६० रुपैयाँ ९० पैसामा निष्कासन गरिएको छ । फागुन १३ देखि सर्वोत्तमले सर्वसाधारणका लागि २७ लाख ७६ हजार ७६ कित्ता शेयर निष्कासन तथा विक्री खुला गरेको हो । पहिलो दिनमै मागभन्दा बढी आवेदन परिसकेको सर्वोत्तम सिमेन्टको शेयर फागुन १६ गतेसम्म मात्र  विक्रीमा रहनेछ ।

प्राथमिक बजारमा प्रतिकित्ता ४०१ रुपैयाँसम्म मूल्य तय भएको सर्वोत्तमको शेयरले अहिलेकै व्यवस्थाअनुसार पहिलो कारोबार मूल्य पाएमा न्यूनतम प्रतिकित्ता १८५ रुपैयाँ ३६ पैसादेखि अधिकतम प्रतिकित्ता ५५६ रुपैयाँ ८ पैसासम्मको रेन्ज पाउँछ । तर, उक्त मूल्य समयसापेक्ष नहुने तर्क सरोकारवालाको छ ।