काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको प्रशासनले बुधवार सार्वजनिक गरेको भन्सार नीतिअनुसार प्रतिस्पर्धी देशको तुलनामा नेपालमाथि लगाइएको भन्सार दर न्यून हुँदा नेपालले फाइदा लिन सक्ने सरोकारवालाहरूले बताएका छन् । हाल शून्य भन्सार दरको सुविधा पाएका नेपाली वस्तुमा भने थप कर लाग्नेछ । 

अमेरिकाले नेपाली वस्तुमा थप १० प्रतिशत भन्सार लगाउने घोषणा गरेको छ । साथै अमेरिका पुग्ने जुनकुनै देशको वस्तुमा कम्तीमा १० प्रतिशत भन्सार लगाउने नीति अमेरिकी सरकारले सार्वजनिक गरेको छ । यसका कारण शून्य भन्सार सुविधा पाइरहेका नेपाली वस्तुमा अब थप १० प्रतिशत भन्सार शुल्क लाग्ने नेपाली अधिकारी तथा व्यापार विज्ञहरूले बताएका छन् । 

नेपालका धेरै प्रतिस्पर्धी देशका वस्तुमा भने नेपाली वस्तुलाई भन्दा बढी भन्सार दर लगाइएको छ । उदाहरणको लागि ठूलो तयारी पोशाक निर्यातक देश बंगलादेशका वस्तुमा थप ३७ प्रतिशत भन्सार लगाउने घोषणा ट्रम्प प्रशासनले गरेको छ । चिनियाँ वस्तुमा ३७ र भारतीयमा २६ प्रतिशत भन्सार लाग्नेछ । दक्षिण एशियाली देशमध्ये सबैभन्दा धेरै भन्सार वृद्धि श्रीलंकाली वस्तुमा लाग्नेछ ।  यसले गर्दा नेपाली वस्तुलाई प्रतिस्पर्धाका लागि ‘लेबल प्लेइङ’ फिल्ड मिल्ने र नेपाली वस्तु अमेरिकामा प्रतिस्पर्धी हुने नेपाली व्यवसायी तथा विज्ञहरूको विश्वास छ । 

•  शून्य भन्सार सुविधा पाएका वस्तुमा पनि अब न्यूनतम १० प्रतिशत लाग्ने
•  तयारी पोशाक निर्यात गर्ने व्यवसायी उत्साहित
•  २०२५ मा अमेरिकामा हुने टिफा बैठकमा भन्सार घटाउन लबिङ गर्ने अधिकारीहरूको भनाइ

नेपाल तयारी पोशाक उद्योग संघका अध्यक्ष पशुपतिदेव पाण्डेले ट्रम्प प्रशासनले लिएको भन्सार नीति नेपालका लागि स्वागतयोग्य भएको बताए । अरू गार्मेन्ट उत्पादन र निर्यात गर्ने मुलुकको दाँजोमा नेपाललाई लगाइएको भन्सार कम भएको हुँदा अमेरिकी कर नीति स्वागतयोग्य भएको उनको भनाइ छ । नेपालबाट अहिले छुर्पी, कार्पेटका केही उत्पादन, झण्डाको कपडा, हर्बल तेलजस्ता वस्तु शून्य भन्सारमा अमेरिका निर्यात हुन्छ । 

अमेरिकाले लगाउने भन्सारको तुलनामा अन्य देशले अमेरिकी वस्तुमा बढी भन्सार लगाएको आरोप लगाउँदै अमेरिकी सरकारले जस्तालाई तस्तै भन्सार दर लगाउने घोषणा गरेको हो । नेपालले अमेरिकी वस्तुमा औसतमा १० प्रतिशत कर लगाएको बताउँदै नेपाली वस्तुमा पनि उत्तिकै कर लगाइएको अमेरिका सरकारको भनाइ छ । बंगलादेश, भारत, चीन र श्रीलंका जस्ता देशले अधिक भन्सार लगाए पनि अमेरिकाले अझै न्यून भन्सार लगाएको अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पको भनाइ छ । 

तयारी पोशाक (गार्मेन्ट) निकासी गर्ने अन्य देशका लागि भन्सार दर बढाइएकाले नेपालले यसबाट लाभ लिन सक्ने एक व्यापार विज्ञले बताए । ‘अहिले अमेरिकाले लिएको भन्सार नीतिअनुसार अन्य प्रतिस्पर्धी देशको तुलनामा नेपालको गार्मेन्ट अमेरिकामा बढी निर्यात हुने बाटो खुलेको छ,’ ती विज्ञले भने, ‘तत्काल अमेरिकामा गार्मेन्टको माग घट्दैन, यस्तोमा सुस्ताएको नेपाली गार्मेन्टको व्यवसायलाई ब्युँताउन सकिने अवस्था छ ।’ 

टेक्सटायल बढी निर्यात गर्ने मुलुकमा बंगलादेश, कम्बोडिया, भियतनाम, चीन, भारत र टर्की पर्छन् । यी देशका वस्तुमाथि अमेरिकाले नेपालको भन्दा बढी भन्सार लगाएको छ । 

‘गार्मेन्ट निर्यात गर्ने मुलुकहरू बंगलादेश, भारत, भियतनामको तुलनामा नेपाली गार्मेन्टमा कम भन्सार लाग्ने भएकाले नेपालका लागि यो लाभको विषय हो,’ व्यापार, अर्थतन्त्र तथा वातावरणका क्षेत्रमा काम गर्ने थिंक ट्यांक संस्था सावतीका कार्यकारी निर्देशक पारस खरेलले भने । 

सरकारले पनि ट्रम्प प्रशासनको नीति नेपालको लागि फाइदाजनक हुन सक्ने देखेको छ । उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयका वाणिज्य सचिव गोविन्दबहादुर कार्कीले नेपाली वस्तुलाई न्यून भन्सार लागेकाले अमेरिकी बजारमा पहुँच बढाउन नेपाललाई सहज हुन सक्ने बताए । ‘यसमा विस्तृत बुझ्न भने बाँकी छ,’ कार्कीले भने ।

अमेरिकाले १८० देशका वस्तुमा जस्ताको तस्तै भन्सार लगाउने घोषणा गरेको हो । यसले शून्य भन्सार लाग्ने नेपाली वस्तुमा पनि अब थप भन्सार लाग्ने भएको हो । 

२०७२ वैशाखको भूकम्पपछि नेपाललाई सहयोग गर्न अमेरिकाले नेपाल ट्रेड प्रिफरेन्स प्रोगामअन्तर्गत ७७ ओटा वस्तु आयात गर्दा १० वर्षसम्म शून्य दरमा भन्सार लाग्ने सुविधा दिएको थियो । त्यसैगरी, जनरलाइज्ड सिस्टम अफ प्रिफरेन्स (जीएसपी) सुविधाअन्तर्गत पनि धेरै नेपाली वस्तु अमेरिका निर्यात गर्दा शून्य भन्सार दर लाग्दै आएको थियो । 

सावतीका कार्यकारी निर्देशक खरेलका अनुसार नेपालले अमेरिकामा निर्यात गर्ने कुल वस्तुहरूको भ्यालु (मूल्य)लाई आधार मान्दा दुई तिहाइ वस्तु शून्य भन्सारमा जान्छन्,’ खरेलले भने, ‘भन्सार तिरेर जाने अन्य वस्तुको भने बढ्नेछ ।’ 

उनका अनुसार फर्निसिङका वस्तुमा ३ दशमलव २ प्रतिशत भन्सार लागिरहेकोमा अब १० प्रतिशत थपिएर १३ दशमलव ३ प्रतिशत भन्सार पुग्नेछ । गार्मेन्ट व्यवसायीका अनुसार अहिले पनि कतिपय तयारी वस्तु (एनटीटीपीको सूचीबाहेक)मा नेपालले ४ देखि ३४ प्रतिशतसम्म भन्सार तिरेर अमेरिकामा वस्तु पठाउने गरेको छ । 

अमेरिकाले शून्य भन्सार दर रहेका वस्तुमा थप भन्सार लगाउने निर्णय गरेकोमा सरकारले फेरि शून्यमै झार्न लबिइङ गर्ने सरकारलेबताएको छ । ‘यद्यपि अहिलेको भन्सार नीतिको विषयमा २०२५ सेप्टेम्बरमा अमेरिकामा हुने टिफा बैठकमा छलफल गरिनेछ,’ कार्कीले भने ।

उनका अनुसार अहिलेको न्यूनतम भन्सारका विषयमा दुईपक्षीय नेगोसिएशनबाट पनि केही सम्बोधन हुने अवस्था आउनेछ । नेपाल अतिकम विकसित मुलुक (एलडीसी)बाट स्तरोन्नति हुन थालेको र अमेरिकामा नेपाली वस्तुको निर्यात अंश पनि ठूलो नभएको हिसाबले अहिलेको भन्सार दर वृद्धि द्विपक्षीय रूपमा हटाउन आग्रह गर्न सकिने वाणिज्य सचिव कार्कीले बताए । सन् २०२४ को बैठक नेपालमा भएको थियो ।

व्यापार विज्ञले पनि भारतले पनि द्विपक्षीय वार्ताबाट यस्तो ट्यारिफ हटाउन कोसिस गर्न सक्ने बताए । ‘यो विषयलाई नेपालले बिर्सन हुँदैन । भारतले अमेरिकासँग द्विपक्षीय वार्ताबाट पनि यस्तो भन्सार हटाउन प्रयत्न गर्ने संकेत गरिसकेको छ,’ उनले भने ।

व्यापार तथा निकासी प्रवर्द्धन केन्द्रका अनुसार गत आर्थिक वर्ष (आव) २०८०/८१ मा नेपालले कुल १७ अर्ब ३१ करोड ४५ लाख रुपैयाँ मूल्यका ४०० भन्दा बढी वस्तु अमेरिका निर्यात गरेको थियो । सोही आर्थिक वर्षमा नेपालले अमेरिकाबाट १९ अर्ब ४८ करोड २४ लाख रुपैयाँ मूल्यका वस्तु आयात गरेको थियो । चालू आवको ६ महीनासम्ममा नेपालबाट कुल ८ अर्ब ६३ करोड रुपैयाँका वस्तु निर्यात गरेको छ भने यही अवधिमा अमेरिकाबाट १२ अर्ब २३ करोड रुपैयाँ बराबरको आयात नेपालले गरेको छ ।